Πώς οι Έφηβοι 15–17 ετών συνδέονται με τα Μέσα — Δεδομένα, Τάσεις και Προκλήσεις

Η Gen Z είναι συχνά στο επίκεντρο της αρθρογραφίας. Πώς μιλούν; Πως επικοινωνούν; Πως καταναλώνουν; Πώς ερωτεύονται; H σχέση τους με τα μίντια μπαίνει και αυτή συχνά στο μικροσκόπιο της δημοσιότητας αλλά και των ερευνών. Μια σχέση σύνθετη και πολύ διαφορετική από αυτή των παλαιότερων γενεών. 

Η σχέση των εφήβων με τα μέσα είναι σήμερα πιο σύνθετη και πιο ενσωματωμένη στην καθημερινότητα απ’ ό,τι πριν μια δεκαετία: οι πλατφόρμες βίντεο και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν γίνει τα βασικά πεδία ενημέρωσης, κοινωνικοποίησης και αυτοέκφρασης για την ηλικιακή ομάδα 15–17 ετών. Σύμφωνα με πρόσφατες διεθνείς έρευνες, τα YouTube, TikTok, Instagram και Snapchat συνεχίζουν να κυριαρχούν στη χρήση των εφήβων, με μεγάλη μερίδα να δηλώνει πολύ τακτική — ακόμη και «σχεδόν συνεχής» — χρήση.

Όσον αφορά την ενημέρωση, οι νέοι δεν αναζητούν πλέον ειδήσεις σε παραδοσιακούς ιστότοπους αλλά «συναντούν» ειδησεογραφικό περιεχόμενο μέσα σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, σε βίντεο και σε σύντομα κλιπ. Η 13η έκδοση του Digital News Report του Reuters Institute επιβεβαιώνει ότι η ψηφιακή κατανάλωση ειδήσεων είναι διασκορπισμένη σε πολλές πλατφόρμες, κάτι που δυσκολεύει την αξιολόγηση της αξιοπιστίας και την πλήρη εικόνα των γεγονότων.

Σε αυτό το περιβάλλον ο εγγραμματισμος στα μέσα έχει μεγάλη σημασία: η ικανότητα κριτικής ανάγνωσης μιας πηγής, η διασταύρωση πληροφοριών και η αναγνώριση παραπληροφόρησης γίνονται βασικές δεξιότητες.

Έρευνες πανευρωπαϊκού επιπέδου (EU Kids Online) και τοπικές μελέτες για την Ελλάδα δείχνουν ότι παιδιά και έφηβοι έχουν αναπτύξει ψηφιακές δεξιότητες, αλλά παραμένουν ευάλωτοι σε ψευδείς ειδήσεις, επιθετικό περιεχόμενο και αλγοριθμικές φυσαλίδες (η τάση του αλγόριθμου να δείχνει στους χρήστες περιεχόμενο σχετικό με τις προϋπάρχουσες απόψεις και προτιμήσεις τους) που ενισχύουν προκαταλήψεις αφού έχουν την τάση να φιλτράρουν και να αποκλείουν τις αντίθετες απόψεις.

Λόγω της πληθώρας πληροφοριών και της δράσης των αλγορίθμων, είναι κρίσιμο οι έφηβοι  να αναπτύξουν ισχυρό εγγραμματισμό στα μέσα, την ικανότητα δηλαδή να διασταυρώνουν πηγές, να αναγνωρίζουν το πλαίσιο και τις προθέσεις πίσω από κάθε περιεχόμενο και να κατανοούν πώς οι αλγοριθμικές διαδικασίες επηρεάζουν αυτά που βλέπουν.

Οι έφηβοι συχνά εμπιστεύονται ό,τι βλέπουν στα social media, ειδικά όταν προέρχεται από συνομηλίκους ή influencers. Επομένως πρέπει να μάθουν πώς να διασταυρώνουν πηγές, να αναζητούν την πρωτογενή πηγή μιας είδησης και να εντοπίζουν ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες.

Επιπλέον ο εγγραμματισμός στα μέσα βοηθά τους νέους να αντιληφθούν ότι κάθε μήνυμα δημιουργείται μέσα σε ένα πολιτισμικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο, αντίληψη που δεν είναι καθόλου αυτονόητη όταν μιλάμε για παιδιά τόσο νεαρής ηλικίας, για αυτό είναι σημαντικό να μπορούν να αναγνωρίζουν ποιος μιλά, για ποιο σκοπό και σε ποιο κοινό απευθύνεται ώστε αυτό να λειτουργήσει προστατευτικά απέναντι στις προσπάθειες χειραγώγησης.

Οι έφηβοι 15–17 ετών ζουν μέσα σε ένα οικοσύστημα μέσων που προσφέρει ευκαιρίες αλλά και ρίσκα. Η απάντηση δεν είναι αυστηρός περιορισμός αλλά εκπαίδευση — με δεδομένα, εφαρμοσμένες δεξιότητες και υποστήριξη — ώστε οι νέοι να γίνουν κριτικοί, ασφαλείς και ενεργοί ψηφιακοί πολίτες. Γιατί η γνώση είναι δύναμη και προϋπόθεση για τη δημοκρατία.

Τροφή για περισσότερη σκέψη

Smahel, D., Machackova, H., Zlamal, R., et al. (2020). EU Kids Online 2020: Survey results from 19 countries. EU Kids Online Network. Διαθέσιμο στο: https://www.eukidsonline.ch/files/Eu-kids-online-2020-international-report.pdf eukidsonline.ch+1

Newman, N., Fletcher, R., Eddy, K., Robertson, C. T., & Nielsen, R. K. (2022). Digital News Report 2022. Reuters Institute for the Study of Journalism. Διαθέσιμο στο: https://newsliteracy.psu.edu/assets/uploads/documents/Digital_News_Report_2022.pdf newsliteracy.psu.edu+1

Nielsen, R. K., Fletcher, R., & Kleis Nielsen, R. (2024). Digital News Report 2024: Overview and key findings. Reuters Institute. Διαθέσιμο στο: https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2024 reutersinstitute.politics.ox.ac.uk+1

Nikolopoulou, M. (2022). Young people’s social media practices in Greece: developing identities online and shaping future aspirations (14-17 ετών). Διδακτορική διατριβή, Σχολή Εκπαίδευσης. pure.roehampton.ac.uk+1

Wendt, R. (2023). «Social Media Literacy Among Adolescents and Young Adults». Social Media + Society. journals.sagepub.com

European Audiovisual Observatory & Council of Europe. (2022). IRIS 2024: Media literacy and the empowerment of users. rm.coe.int

Greek Safer Internet Centre. (2025). Children’s online habits in Greece: 2025 nationwide survey explores challenges. Better Internet for Kids+1

Spinde, T., Wu, F., Gaissmaier, W., Demartini, G., & Giese, H. (2024). «Enhancing Media Literacy: The Effectiveness of (Human) Annotations and Bias Visualizations on Bias Detection». (προδημοσίευση). arXiv

Ecorys. (2024). Media Literacy Policy Study — Europe. ecorys.com

Daskalaki, E., Psaroudaki, K., Karkanaki, M., & Fragopoulou, P. (2020). «Understanding the online behavior and risks of children: results of a large-scale national survey on 10-18 year olds». arXiv